De Pointer uitzending van 3 april 2023 geeft een heel goed beeld van hoe wij met toetsen omgaan in het basisonderwijs en welk effect dit heeft op kinderen. Een aantal uitspraken uit de uitzending:

• De druk op kinderen is door schoolwerk is de afgelopen 20 jaar verdrievoudigd. 20% van de kinderen op de basisschool heeft stress over het schooladvies.
• We toetsen onder andere het vak taal. Maar omwille van de meetbaarheid toetsen we dat met meerkeuzevragen. Kan dat eigenlijk wel, geeft dat een eerlijk beeld?
• Vooral kinderen van hoogopgeleide ouders profiteren van dit systeem van toetsen.
• Het leerlingvolgsysteem is een voortdurende ordening in niveaus ten opzichte van de rest van de leerlingen in de groep. Wat nou als jij altijd tot de onderste helft hoort? Wat doet dat met je zelfbeeld? Als je al jaren in de onderste categorie wordt ingedeeld, dan denk je als kind ook dat je dom bent.
• 85% van de leerkrachten hecht veel waarde aan de uitkomst van de eindtoets.
• Hoe meer je je in de Cito toets gaat verdiepen, hoe meer je inziet hoe weinig dit zegt over een kind.
• Onze huidige manier van toetsen werkt kansenongelijkheid in de hand.
• Cito zegt: het ligt niet aan de toetsen, maar aan de manier waarop ze nu worden gebruikt.
• De Onderwijsraad is voor het afschaffen van de eindtoets en voor het instellen een brede driejarige brugklas.

Het beeld dat geschetst wordt in de uitzending is dat we steeds meer bezig zijn met toetsen en ze erg belangrijk vinden bij de doorverwijzing naar het voortgezet onderwijs. De eindtoets is weliswaar niet leidend in het advies, maar het oordeel van de leerkracht is wel gebaseerd op de LVS toetsen (gemiddeld 9 per jaar), die al die schooljaren worden afgenomen. Die toetsen hebben dezelfde strekking als de eindtoets en zijn in hun opzet ook net zo beperkt als de eindtoets, namelijk vooral meerkeuzevragen waardoor lang niet alles getoetst kan worden. Eerder schreef ik al een artikel over de referentieniveaus en de eindtoets. Mijn conclusie daarbij was dat de referentieniveaus niet duidelijk genoeg omschreven zijn om goede toetsen bij te maken. Een belangrijke conclusie was ook dat door het gebruik van meerkeuzevragen een beeld ontstaat dat met een andere manier van beoordeling wellicht niet ontstaan was. Zo geeft het schrijven van een tekst bijvoorbeeld heel goede informatie over waar de leerling staat in zijn ontwikkeling, maar dit wordt zo niet gemeten.

De uitzending van Pointer is zeker een aanrader, ik hoop dat het helpt met het nadenken over een andere manier van beoordelen en selecteren dan de manier waarop we dat nu doen. De nevenschade (slechte zelfbeelden en onterechte adviezen) zijn nu echt te groot.