Vanaf januari 2025 is er een nieuwe versie van het boek Leerlijnen voor het basisonderwijs beschikbaar. Het boek verschilt op een aantal onderdelen van het vorige boek uit 2020, maar is voor een groot deel ook gelijk gebleven.

Waarom een nieuw boek?

De huidige kerndoelen (vastgesteld in 2006) worden herzien. Er is nu (najaar 2024) een definitieve versie van de nieuwe conceptkerndoelen. Om deze definitief vast te stellen is een wetgevingstraject nodig. In oktober 2024 heeft de minister aangegeven dit nog uit te willen stellen om de kerndoelen nog aan te passen. Daardoor zal het wetgevingstraject later afgerond zijn en zullen de kerndoelen officieel gelden vanaf het schooljaar 2027. Tot die tijd zijn de huidige kerndoelen dus nog geldig.

Naast de kerndoelen zijn er sinds 2010 ook de referentieniveaus. Deze referentieniveaus zijn voor dit boek altijd de meest concrete einddoelen geweest voor rekenen en taal. De referentieniveaus blijven gewoon nog gelden, ook als er nieuwe kerndoelen zijn. Er is nu een onderzoek gestart door het SLO naar de toekomst van de referentieniveaus. Daar zijn een aantal uitkomsten mogelijk:

– De huidige referentieniveaus blijven bestaan zoals ze zijn.
– De referentieniveaus worden aangepast en wellicht in lijn gebracht met de kerndoelen.
– De referentieniveaus worden afgeschaft.

Ook de referentieniveaus zijn vastgelegd in de wet, dus ook daar zal een wetswijziging voor nodig zijn. Het is nog afwachten welk tijdpad hierbij hoort. De referentieniveaus zijn daarbij een stuk concreter dan de nieuwe conceptkerndoelen, de doorstroomtoets is gebaseerd op de referentieniveaus en ze kennen een heel bouwwerk richting het VO en MBO met 2F, 3F, etc. Helemaal afschaffen zal ook niet zomaar gaan. Best een ingewikkelde puzzel dus, maar voorlopig zijn de referentieniveaus nog wel de belangrijkste bron voor de einddoelen van het basisonderwijs.

De reden om een nieuw boek te maken is dat er wel concept kerndoelen liggen die een bepaalde denkrichting aangeven. Zo is bij Nederlands de trend om meer nadruk te leggen op het lezen van rijke teksten in samenhang (bijvoorbeeld rond een thema), in combinatie met goede schrijfopdrachten. Een aantal elementen daarvan hebben we meegenomen in de indeling van het nieuwe boek. Voor burgerschap en digitale geletterdheid hebben we de concept kerndoelen verwerkt in leerlijnen, deze zijn opgenomen in het nieuwe boek.

Wat is er anders?

Voor Rekenen betekent het dat dit boek niet anders is dan het vorige boek. De kerndoelen bevatten wel een aantal opvallende nieuwe onderdelen, maar die vragen nog om veel concretisering. Te denken valt dan aan algoritmisch denken en wiskundig denken. De vraag is nog wat dit betekent voor het basisonderwijs en gezien het huidige uitstel en het tijdpad hebben we hier nog geen concrete aanpassingen in de leerlijnen kunnen doen.

Voor Nederlands is de onderliggende trend vooral het zoeken naar samenhang binnen het vak en de grotere nadruk op lezen van (rijke) teksten in combinatie met goede schrijfopdrachten. Begrijpend lezen als een vaardigheid en zelfs als apart vak zien is iets waar we vanaf willen, evenals het expliciet trainen van woorden als een vorm van woordenschatonderwijs. Met dit in gedachten zijn de nieuwe kerndoelen zeker anders dan de huidige kerndoelen en kruipen ze wat meer tegen de referentieniveaus aan. Hoe zich dit gaat vertalen in leerlijnen is nog best een uitdaging. Ik heb geprobeerd de nieuwe onderdelen uit de kerndoelen een plek te geven, maar heb uiteraard ook nog steeds de referentieniveaus daarbij aangehouden. De bewegingsruimte is dan niet eens zo heel groot in het benoemen van de doelen, de uitvoering (meer in samenhang, veel lezen en voorlezen bijvoorbeeld) is iets wat de school zelf zal moeten vormgeven.

Voor de wereldoriënterende vakken hebben we nog geen input vanuit de nieuwe kerndoelen meegenomen, dit zal in een volgende editie wellicht kunnen. Wel hebben we deze vakken herzien en de kopjes wat anders ingedeeld zodat het nog wat beter leesbaar is. Inhoudelijk voldoet het vorige boek hier ook nog prima in.

Voor burgerschap en digitale geletterdheid zijn er nieuwe doelen opgenomen in dit boek, gebaseerd op de nieuwe conceptkerndoelen.

De bedoeling is om in de komende jaren regelmatig met een nieuwere versie van het leerlijnenboek te komen, zodat dit mee ontwikkelt met de aanpassingen in de kerndoelen en wellicht referentieniveaus. Onze inschatting is dat dit stap voor stap zal gaan, een snelle grote verandering zal het niet zijn. Dat is ook de reden dat de vorige editie van het boek nog prima voldoet, maar dat we in dit boek een aantal wijzigingen hebben opgenomen die meegaan met de ontwikkelingen.